Nowy rok w Japonii
Japoński Nowy Rok, w odróżnieniu od popularnych
w Polsce hucznych zabaw sylwestrowych, jest świętem
rodzinnym, okresem zadumy i wyciszenia. Jego atmosfera
bliższa jest polskim świętom Bożego Narodzenia. Przygotowania
rozpoczyna się na kilka dni przed końcem roku
od gruntownego wysprzątania całego domu. W domach
i przed nimi pojawiają się ozdoby noworoczne – kadomatsu
wykonane z gałęzi sosny i bambusa oraz piętrowe
ciastko kagami mochi. 31 grudnia rodzina gromadzi się
przy wspólnym stole jedząc tradycyjne potrawy, z których
najbardziej znany jest toshikoshi soba – makaron gryczany
symbolizujący przejście od starego roku do nowego. O
północy rozbrzmiewają dzwony w świątyniach, odmierzając
108 uderzeń, tyle bowiem według tradycji buddyjskiej
jest pokus czyhających na człowieka. Dźwięk dzwonu ma
za zadanie je odegnać. Jeszcze tej samej nocy lub w najbliższych
dniach Japończycy tłumnie odwiedzają lokalne
świątynie i chramy, modląc się o pomyślność w nadchodzącym
roku. Rytuał ten nosi nazwę hatsumōde.
Pierwsze trzy dni nowego roku, zwane sanganichi, to
czas odpoczynku. W Japonii są one wolne od pracy, większość
sklepów także pozostaje zamknięta. Początek roku to także doskonała okazja do układania
planów na nadchodzące miesiące. Podobnie jak w Polsce,
również w Japonii popularne są postanowienia noworoczne.
Niezwykle ważne są też „pierwsze” czynności
w nowym roku. Pierwszy sen (hatsuyume) jest wróżbą na
kolejne 12 miesięcy, uroczyście wykonuje się też pierwszą
kaligrafię (kakizome). Podobnie jak w Polsce, również w Japonii wysyła
się kartki noworoczne zwane nengajō. Dzięki staraniom
poczty, wszystkie docierają do adresatów dokładnie
1 stycznia, o ile tylko zostaną odpowiednio wcześnie
wysłane. Kartki wysyła się nie tylko do rodziny i znajomych,
lecz także do wszystkich osób, wobec których czuje
się zobowiązanie. Bywa, że jeden Japończyk wysyła
i otrzymuje kilkadziesiąt, a czasem nawet kilkaset kartek.
festiwale śniegu w Japonii
Zimowa pogoda i obfite opady śniegu w północnych
regionach Japonii to doskonała okazja do organizacji
festiwalu. W styczniu i w lutym w Sapporo oraz innych
miastach wyspy Hokkaidō odbywają się festiwale
śniegu (yuki matsuri). Z tej okazji ze śniegu i lodu
budowane są rzeźby o najprzeróżniejszych kształtach,
sięgające kilku, a nawet kilkunastu metrów wysokości.
Te ogromne konstrukcje co roku przyciągają dziesiątki
tysięcy widzów zarówno z Japonii, jak i zagranicy,
którzy przyjeżdżają podziwiać ten niezwykły i dostępny
jedynie przez krótki okres widok.
Setsebun
Setsubun jest jednym z ardziej znanych poza granicami Japonii zwyczajem. Zawsze na początku lutego, zwiastuje nadejście końca zimy. Powiązane z nim popularne wierzenie nakazuje rozrzucanie w tym diu ziaren fasoli, tóre mają za zadanie odpędzić demony, które mogą zagrażać domostwu i jego mieszkańcom. Popularne powiedzenie, także związane z odganianem demonów mówi: oni-wa soto, fuku-wa uchi. Słowa te można przetłumaczyć jako: demony na zewnątrz [domu], szczęście do środka.
Walentynki
Są obchodzone 14 lutego, różnią się nieco od europejskich tym że w tym dniu tylko kobiety dają mężczyzną prezenty. Zazwyczaj są to ręczne wyroby cukiernicze, a najbardziej popularnym jest czekolada.
Hina matsuri- Święto lalek
W Japonii osobno obchodzi się dzień dziewczynek
i chłopców. Dzień dziewczynek przypada 3 marca
i nazywany jest hina matsuri. Z tej okazji w domach na
specjalnym podium w kształcie schodków ustawiana
jest kolekcja lalek, hina ningyō, w strojach dworskich
z okresu Heian (794-1192) wraz z rozmaitymi akcesoriami.
Dwie lalki na najwyższych miejscach na tle
złotego parawanu przedstawiają cesarza i cesarzową.
Hina matsuri ma swój początek w dwóch zwyczajach
z dawnej Japonii. Jeden z nich to tradycja dworska wła-
śnie z okresu Heian – zabawa w dom, podczas której
używano miniaturowych domków, mebelków i naczyń.
Drugi to starożytny zwyczaj oczyszczania się z grzechów.
Wierzono, że wraz z oddechem grzechy przechodzą
na papierowe lalki.
W okresie Edo (1603-1868) ukształtowało się hina
matsuri najbardziej zbliżone do współczesnego. Istniał
zwyczaj dokupowania nowych lalek i mebelków, gdy
w rodzinie urodziła się dziewczynka, a gdy dziewczyna
wychodziła za mąż, zabierała swoją część kolekcji i powiększała
ją, kiedy sama urodziła córkę. Zestawy hina
ningyō są prawdziwym dziełem sztuki i osiągają nierzadko
zawrotne ceny.
Biały Dzień
Jest to dzień taki jak Walentynki jedyna różnica to to że w trakcie tego święta to mężczyźni dają kobietom prezenty są to również wyroby cukiernicze. Obchodzone jest 14 maca.
Tango no sekku
5 maja obchodzone jest tango no sekku, czyli święto chłopców. Tego dnia można zobaczyć powiewające
na wietrze chorągiewki w kształcie karpia (koinobori).
Ma ono bardzo długą historię, według zapisków obchodzone
jest od 700 r. Początkowo święto miało na celu uczczenie zdrowego rozwoju dzieci i nie jest jasne,
kiedy stało się świętem poświęconym wyłącznie
rozwojowi chłopców. W połowie okresu Edo rodziny,
w których urodził się chłopiec zaczęły wywieszać chorągiewki
w kształcie karpia oraz wystawiać miniaturowe
reprodukcje hełmów, zbroi, łuków
i strzał oraz mieczy. Zwyczaj ten
wywodzi się najprawdopodobniej
ze starojapońskiego wierzenia, iż
karp jest tak silny, że potrafi płynąć
pod prąd rwącego potoku i przeskakiwać
wodospady. Uważa się
powszechnie, że wywieszanie chorągiewek
to wyrażenie życzenia, by
chłopcy wyrastali zdrowi i silni jak
te ryby. Później zaczęto wystawiać
też lalki przedstawiające wojowników
w hełmach, które dały począek musashi ningyō (żołnierzyki) i
gogatsu ningyō (lalki majowe). Lalki
te można oglądać do dzisiaj. Jedną
z najbardziej reprezentatywnych lalek,
obok wojowników, jest Kintarō,
lalka przedstawiająca chłopca o
herkulesowej budowie, który wyrósł
na generała.
Tanabata
Każdego lata – 7 lipca – Japończycy obchodzą romantyczne
Święto Gwiazd Tanabata. Jest to barwna
uroczystość, wywodząca się z legendy o parze zakochanych
gwiazd: Prządce (Wega) i Pasterzu (Altair). Zostali
oni rozdzieleni i mieszkają po przeciwnych stronach
Mlecznej Drogi. Mogą się spotkać tylko jeden raz w roku,
właśnie siódmego dnia siódmego miesiąca.
Obecnie przygotowując się do obchodów święta Tanabata
Japończycy dekorują domy i mieszkania bambusowymi gałązkami, do których przywiązują paski kolorowego
papieru z wypisanymi życzeniami (tanzaku).
Tradycja mówi, że życzenie powinno mieć formę poematu
zapisanego pismem kaligraficznym. Takie życzenia
zawiesza się na gałązkach w pierwszych dniach lipca,
a w dniu święta – siódmego lipca, puszcza się je z nurtem
rzeki, aby mogły się spełnić. Święto Gwiazd jest
dniem wyjątkowym, pełnym optymizmu i nadziei na speł-
nienie życzeń i marzeń.
Święto Obon
Obon, przypadający w większej części Japonii na
połowę sierpnia (13-16 sierpnia), jest świętem ku czci
zmarłych i jednocześnie jednym z najważniejszych
w kraju. Pochodzenie tego święta nie jest zupełnie jasne,
najczęściej wiąże się je z obrzędami buddyjskimi,
choć wiele z jego elementów zrodziło się z innej tradycji.
Według dawnych japońskich wierzeń, duchy zmarłych
przodków powracają wówczas na Ziemię.
Obchody obon trwają kilka dni. W pierwszym dniu Japończycy
odwiedzają groby rodzinne i składają na nich
ofiary (jedzenie, np. dango – kulki ryżowe). Także na
butsudanach (buddyjski ołtarz-relikwiarz w domu) układany
jest poczęstunek dla powracających przodków.
W niektórych regionach
kraju Japończycy
przygotowują
z ogórka,
bakłażana i zapałek
shōryōuma,
czyli zwierzęta,
na których zmarli
krewni mogą powrócić
w rodzinne
strony i odjechać
po zakończeniu obon. Ogórek symbolizuje zwinnego
konia, by przodkowie szybko przybyli, zaś bakłażan powolną
i juczną krowę, by mogli jak najdłużej pozostać
i zabrać ze sobą liczne podarunki. Wieczorem zapalane
są na polach i wzgórzach mukaebi – ognie, które mają
wskazać zmarłym drogę powrotną w ich rodzinne strony.
Jednym z bardzo ważnych elementów w obchodach
tego święta są bon odori, czyli tańce obon. Są one wykonywane wspólnie przez kobiety i mężczyzn w różnym
wieku, członków miejscowej społeczności, na terenach
świątynnych, ale bardzo często kolorowe korowody
tancerzy przemierzają ulice miast. Tańcom towarzyszy
muzyka wykonywana na tradycyjnych japońskich instrumentach,
takich jak shamisen (instrument strunowy),
taiko (bębny) i inne. Melodia jest prosta i rytmiczna, towarzyszą
jej również przyśpiewki zachęcające do tań-
czenia. Tańce te mają wyrażać radość
duchów zmarłych, którzy uniknęli
cierpień w piekle. Największe festiwale
bon odori, na przykład Awa Odori
w mieście Tokushima na Shikoku, gromadzą
każdego roku kilkadziesiąt tysięcy
tancerzy i ponad milion widzów.
Ostatniego dnia obon zapalane
są okuribi, czyli ognie, które mają
odprowadzić dusze zmarłych. W Kioto
odbywa się tego dnia Gozan no
Okuribi. Na pięciu wzgórzach otaczających
miasto zapalane są ogniska
w kształcie ideogramów oznaczających
„wielki”, „prawo buddyjskie”,
statku oraz bramy torii (brama przed
chramem shintoistycznym). W niektó-
rych regionach, na przykład w Nagasaki,
jest zwyczaj puszczania lampionów
na wodę.
Sylwester